Тоҷикистон кишварест, ки таъриху анъанаҳои ғании фарҳангии садсолаҳо дорад. Яке аз чунин ҷашнҳои бостонӣ «Сада» аст, ки ҳамасола таҷлил мегардад ва ба гиромидошти ниёгон бахшида мешавад. Ин рӯз барои ҳар як сокини кишвар аҳамияти хоса дорад, зеро он рамзи пайванди наслҳо, эҳтиром ба таърихи халқи худ ва идомаи рӯҳонӣ мебошад.
Ҷашни Сада аз даврони зардуштӣ, як дини бостонӣ, ки то замони омадани ислом дар қаламрави Тоҷикистони муосир паҳн шуда буд, тааллуқ дорад. Ин анъана бар ғояи эҳтиром ба аҷдодон ва арвоҳи онҳо, инчунин эътиқод ба он, ки онҳо ҳатто пас аз марг ба ҳаёти авлодон таъсир мерасонанд, асос ёфтааст.
Дар замонҳои қадим ин ҷашн ба шарафи шабу рӯз, ки табиат аз хоби зимистона бедор мешавад, таҷлил мешуд. Мардум боварӣ доштанд, ки дар ин давра рӯҳи мурдагон ба аёдати хешовандони зиндаашон ба замин бармегарданд. Аз ин рӯ, дар хонаҳо тӯҳфаҳои махсус омода карда, шамъ даргиронда, расму ойинҳо барои ҷалби хайрхоҳии ниёгон анҷом мешуданд.
Бо мурури замон бо зуҳури дини ислом бисёр унсурҳои ин ҷашн ба меъёрҳои нави динӣ мутобиқ карда шуданд, вале моҳияташ бетағйир боқӣ монд. Имрӯз Сада дар охири зимистон ё аввали баҳор, маъмулан дар моҳҳои феврал-март ҷашн гирифта мешавад. Ҷашн субҳи барвақт вақте оғоз мешавад, ки аъзоёни оила барои ёдоварӣ аз наздикони фавтидаашон ҷамъ меоянд.Дар ҳар хона таомҳои суннатӣ аз қабили палову самбуса ва шириниҳо омода карда мешавад, ки баъдан ба меҳмонон ва ҳамсояҳо пешкаш карда мешавад.
Ба тайёр кардани чои маросимхо диккати махсус дода мешавад. Ин одатан дар ҷои махсус таъиншуда сурат мегирад, ки дар он шамъҳо ва аксҳои ниёгон гузошта мешаванд. Дар ин ҷо дуоҳо хонда мешаванд ва ба ҳамаи аъзоёни оилаи зинда саломатӣ таманно мекунанд.
Пас аз адои намоз қисми ид, тантанаҳои оммавӣ оғоз мешаванд. Мардум ба кӯчаҳо мебароянд, консертҳо, рақс ва дигар чорабиниҳои фароғатӣ баргузор мекунанд. Дар ин рӯз тӯҳфаҳо ба наздикон, бахусус кӯдакон маъмул аст, зеро боварӣ доранд, ки энергияи ниёгон тавассути онҳо интиқол дода мешавад.
Барои халки точик «Сада» ахамияти калон дорад. Ин на танҳо арҷгузорӣ ба хотираи аҷдодони худ, балки як роҳи нигоҳ доштани робитаҳои байни наслҳост. Тавассути ин ид ҷавонон эҳтироми бузургсолонро меомӯзанд, реша ва таърихи оилаи худро қадр мекунанд.
Илова бар ин, Сада боз ҳам мустаҳкамтар шудани робитаҳои оилавӣ ва муттаҳидии ҷомеаро мусоидат мекунад. Дар ин руз одамон ихтилофхои худро фаромуш карда, дар атрофи максади умумй — пос доштани хотираи онхое, ки пеш аз онхо умр ба cap бурда буданд, муттахид мешаванд.
Ҳамин тариқ, «Сада» на танҳо ҷашн, балки як ҷузъи муҳими мероси фарҳангии мардуми тоҷик аст. Он барои нигоҳ доштани анъанаҳо, ба наслҳои оянда интиқол додани онҳо ва таҳкими арзишҳои оилавӣ мусоидат мекунад. Сарфи назар аз тағйироте, ки дар тӯли садсолаҳо рух додааст, моҳияти ин ҷашн бетағйир боқӣ мемонад — эҳтиром ба аҷдодон ва хоҳиши ҳамоҳангӣ бо ҷаҳони атроф.
Мутахассиси шуъбаи таълимии МДТ “Литсейи касбии техникии сохтмони шањри Душанбе
Халифаева Қурбонгул Сафаралиевна
